Mamy do odnotowania ważne wydarzenie polityczne i edytorskie w naszym kraju, wypełniające, choć w części dotkliwą lukę występującą w Polsce, jeśli chodzi o materiały źródłowe nt. KPCh i ChRL. Oto bowiem, w pierwszej dekadzie czerwca 2014 r., ukazał się nakładem warszawskiego Wydawnictwa „Kto jest Kim”, zbiór dokumentów 3. Plenum 18. Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin (09 – 12.11.2013 r.). Tak też brzmi tytuł tej książki, wydanej w bardzo eleganckiej i estetycznej formie.
Zbiór zawiera 153 strony oraz opatrzony jest kolorowym portretem Xi Jinpinga, obecnego przywódcy partii i państwa chińskiego (z tzw. V-tego pokolenia przywódców, licząc od Przewodniczącego Mao Zedonga). Redaktorem edycji polskiej jest Andrzej Ziemski, zaś mojej skromnej osobie powierzono przetłumaczenie tekstu, konsultacje merytoryczne oraz... napisanie niniejszej recenzji. Tę ostatnią propozycję przyjąłem nie bez zastanowienia, gdyż recenzowanie „własnego” tekstu może być potraktowane przez niektórych jako dowód braku skromności!?
Ale – przecież to nie mój tekst, lecz najwyższych władz, największej Partii politycznej świata, liczącej prawie 90 mln członków. Ponadto, pragmatycznie rzecz ujmując, recenzowanie tegoż tekstu akurat przez tłumacza ma rację bytu o tyle, że musiał on przestudiować dokumenty zawarte w książce bardzo wnikliwie, słowo po słowie, kropka po kropce... oraz podjąć ogromny wysiłek intelektualny, aby wersja polska była czytelna i zrozumiała dla naszych Czytelników. Słowem, poza wymaganiem dokładnej znajomości problematyki i terminologii fachowej, największą trudnością w pracach nad tym niezwykle skomplikowanym tekstem było jego odtworzenie w poprawnej i eleganckiej polszczyźnie; czyli inaczej – niż robią to niektórzy współcześni „tłumacze”, usiłując przekładać „po polskiemu” –  dosłownie – z języków obcych rozmaite teksty drukowane, czy wypowiedzi medialne. Dochodzi przez to do absurdów, do bezprecedensowego zaśmiecania języka polskiego i do jego amerykanizacji. Jeśli Chińczycy starają się uporać skutecznie z problemem swojego „Chinglish”, to podobnie należy postępować u nas w odniesieniu do szkaradnego „Polglish”!
Recenzowany zbiór składa się z trzech rozdziałów – stosownie do najważniejszych dokumentów uchwalonych na 3.Plenum, a mianowicie: - Komunikat, - Uchwała i – Uwagi Wyjaśniające zaprezentowane przez Xi Jinpinga (wym: Si Dżinpina), sekretarza generalnego KC KPCh i przewodniczącego (Prezydenta) ChRL.
3. Plenum nie wzięło się samo z siebie. Jest ono logiczną, merytoryczną i programową konsekwencją 18. Zjazdu KPCh (08. – 14. 2012 r.), na którym nakreślono ramy kompleksowego reformowania Chin oraz najważniejsze cele strategiczne w ich rozwoju, a mianowicie: - zbudowanie umiarkowanie zasobnego społeczeństwa chińskiego pod każdym względem do roku 2021 (100-lecie utworzenia KPCh) oraz unowocześnienie i utworzenie w pełni rozwiniętego społeczeństwa i państwa chińskiego do roku 2049 (100-lecie proklamowania ChRL). Te dwa cele strategiczne (tzw. „dwie 100-tki”) stanowią główne filary realizacji „marzenia chińskiego” („Chinese Dream”), zaproponowanego przez Xi Jinpinga. Tradycją partii chińskiej, poczynając od 1978 r., czyli od rozpoczęcia polityki reform i otwarcia na świat jest, iż – na każdym trzecim Plenum KC – po kolejnych zjazdach partyjnych, omawiano problematykę postępu w zakresie reformowania i wytyczano następne cele strategiczne do osiągnięcia w polityce wewnętrznej i zagranicznej. Tak też było i tym razem.
Wszakże, omawiane niedawne 3. Plenum KC bardzo wyraźnie i korzystnie różni się od wszystkich pozostałych, wcześniejszych plenów. Postaram się uzasadnić merytorycznie tę ocenę ogólną. Przede wszystkim, w ślad za uchwałami 18. Zjazdu KPCh, na tymże 3. Plenum nastąpiła bezprecedensowa konkretyzacja kompleksowego programu pogłębiania reform w Chinach. Jest to wydarzenie o wielkiej doniosłości nie tylko dla społeczeństwa i państwa chińskiego, lecz również – dla całego świata. Daje się ono porównać (choć nie na siłę) do innych przełomowych epizodów w historii starożytnych i nowożytnych Chin (np. utworzenie zjednoczonego państwa chińskiego – 2.200 lat temu, powstanie ChRL – 1949 r., wdrożenie polityki reform i otwarcia na świat – 1978 r.). Trzeba stwierdzić z całą szczerością, otwartością i odpowiedzialnością, że – jeśli pakiet reformatorski 18. Zjazdu i 3. Plenum – zostanie zrealizowany z powodzeniem – to wówczas powstaną, obrazowo mówiąc, prawdziwie Nowe i Nowoczesne Chiny, jakich jeszcze nie było do tej pory. To mówi samo za siebie.
Reformy będą pogłębiane w sposób kompleksowy, rozważny, stopniowy i naukowy – dosłownie – we wszystkich najważniejszych dziedzinach życia, pracy i rozwoju wewnętrznego społeczeństwa, partii i państwa chińskiego oraz jego funkcji globalnych. Fakt, iż dotychczasowy przebieg reform przyniósł niezwykle pozytywne owoce, stanowi rękojmię, iż ich kompleksowe pogłębianie może być jeszcze bardziej efektywne.
Jest w nowożytnej historii KPCh i ChRL kategoria „wielkiego skoku naprzód”. Odnosiła się ona wprawdzie do innych uwarunkowań historycznych (1958 r. – 1961 r.) – chodziło wówczas o szybkie przekształcenie Chin z państwa rolniczego w przemysłowe. Skutki owego „skoku” nie były najlepsze. Na poprawę sytuacji, Chiny musiały czekać aż do roku 1978. Chodzi mi jednak o samą kategorię „skoku”, o którym – współcześnie – subiektywnie, się nie mówi; ale który – obiektywnie – będzie funkcjonował nolens volens. Tak, tak, jestem prawie przekonany, iż – w wyniku kompleksowego pogłębiania reform, innowacyjności i unowocześniania Chin, dokonany zostanie trudno jeszcze wyobrażalny i prawdziwie „wielki skok naprzód” w ich rozwoju oraz w ich roli na arenie międzynarodowej. Nasze i kolejne pokolenia będą świadkami tego niezwykłego procesu.
Teraz o najważniejszych treściach zawartych w recenzowanej publikacji, czyli w dokumentach 3. Plenum KC KPCh. Nadrzędne znaczenie mieć będzie to, że – w wyniku kompleksowego pogłębiania reform, innowacyjności i unowocześniania – poziom humanizacji życia i pracy oraz polityki wewnętrznej i zagranicznej Chin osiągnie bardzo wysoki pułap, zapewne najwyższy w świecie. Przypominam, iż sprawa dotyczy prawie 1,5 mld obywateli. W Uchwale (i w pozostałych materiałach) 3. Plenum na pierwszym miejscu postawiono, z niezwykłą mocą, dobro człowieka. Nie partia i nie rząd jest gospodarzem kraju, lecz cały naród/społeczeństwo (to szokujące i wymowne przeciwieństwo neoliberalnej ideologii pieniądza i zysku). Celom humanistycznym i tworzeniu umiarkowanie zasobnego społeczeństwa będzie podporządkowana, de facto, całość poczynań reformatorskich oraz polityka wewnętrzna i zagraniczna KPCh i ChRL. Nie człowiek dla państwa, lecz państwo dla człowieka – oto jest zadanie! Przewidziano, przeto rewelacyjne i rewolucyjne, nawet w warunkach chińskich, poczynania w zakresie polityki społecznej, spraw socjalnych, demograficznych, zdrowotnych, oświatowych zwalczania patologii, wymiaru sprawiedliwości i in.
Na drugim miejscu pod względem ważności postawiłbym reformowanie gospodarki. To główny filar ww. humanistycznego celu nadrzędnego. Chiński mechanizm gospodarczy funkcjonuje dość sprawnie i efektywnie – nawet w ciężkich uwarunkowaniach kryzysowych. Ale nazbierało się zbyt wiele anomalii organizacyjnych, obciążeń biurokratycznych, niepotrzebnych barier lub – wręcz – monstrualnych absurdów hamujących i utrudniających normalny rozwój gospodarczy. Zostaną one usunięte lub złagodzone. Słowem, nie tylko reformowanie, lecz również racjonalizacja i optymalizacja chińskiego modelu gospodarczego – z jednoczesnym wyważeniem odpowiednich proporcji pomiędzy rolą rynku i rolą państwa w tym modelu. Generalnie jednak, przyjęto orientację ku większemu urynkowieniu – jak się powiada – modelu rozwoju gospodarczego. Widać to, szczególnie, przez pryzmat uznania „rozstrzygającej roli rynku” w zakresie rozmieszczania (alokacji) zasobów niezbędnych w procesie wytwarzania. Nie oznacza to bynajmniej ograniczenia czy minimalizowania kategorii interwencjonizmu państwowego, własności państwowej itp., które – w warunkach kolosa chińskiego – są niezbędne dla jego przetrwania i rozwoju.
Po trzecie, fundamentalne znaczenie mieć też będą zapowiedziane reformy w zakresie systemowym. Dzięki nim – sławetna chińska demokracja konsultatywna (zwana też na Zachodzie demokracją pionową) wzniesie się na coraz to nowe wyżyny doskonałości. Dzięki temu, zwykły obywatel będzie miał znacznie więcej do powiedzenia w ramach tej demokracji. Funkcjonowanie instytucji państwowych i społecznych wszystkich szczebli zostanie usprawnione w bardzo wydatnym stopniu. Na 3. Plenum potwierdzono kardynalne zasady socjalizmu ze specyfiką chińską oraz jego najważniejszych kanonów ideologicznych, łącznie z marksizmem, oraz teorii sformułowanych przez przywódców chińskich – głównie – z ostatnich trzech pokoleń: Deng Xiaopinga (reformy i otwarcie na świat), Jiang Zemina (three represents) i Hu Jintao (naukowe podejście do rozwoju). Z niecierpliwością czekamy na koronną teorię Xi Jinpinga, obecnego przywódcy chińskiego, który – w kategoriach praktycznych urasta już do rangi jednego z największych reformatorów w skali całej historii Chin.
Po czwarte, planowane są także głębokie reformy w zakresie polityki zagranicznej Chin oraz ich współpracy gospodarczej z resztą świata – bez wyjątku. Generalnie rzecz ujmując, zwiększy się skala chińskiego otwarcia na świat, przy czym do procesu tego włączone zostaną nawet najbardziej odległe zakątki rozległej Macierzy chińskiej. Tworzone będą nowe ekonomiczne strefy specjalne (jak np. w Szanghaju), współczesne szlaki jedwabne – lądowe i morskie itp. Nadrzędnym celem pozostaje niezmiennie dążenie do zapewnienia pokoju, współpracy i bezpieczeństwa w regionie Azji/Pacyfiku i w całym świecie oraz doprowadzenie do maksymalizacji efektów nowej polityki zagranicznej w służbie reform i nowej polityki wewnętrznej. Co więcej, zapowiedziano bezprecedensową aktywizację w zakresie współpracy gospodarczej z zagranicą, zwiększenie inwestycji na wszystkich kontynentach oraz ekspansji kulturalnej (np. Instytuty Konfucjusza) i naukowo-technicznej. Wszystko to będzie realizowane na zasadach wzajemnego poszanowania i obopólnych korzyści, co różni się radykalnie od metod eksploatacji kolonialnej czy też neokolonialnej. Zasada „win-win cooperation” robi obecnie furorę w stosunkach Chin z zagranicą.
Na 3. Plenum zapowiedziano także zasadnicze unowocześnienie sił zbrojnych („armia powinna być zdolna do wygrywania wojen...”) oraz usprawnienie systemu bezpieczeństwa ChRL (np. utworzono Radę Bezpieczeństwa Państwa).
Po piąte, 3. Plenum potwierdziło, iż nie ma alternatywy wobec reformowania Chin oraz że nikt i nic nie zastąpi Partii w tym historycznym procesie. Do udziału w nim zaproszone są także inne partie polityczne istniejące w Chinach (8) oraz – praktycznie – wszystkie inne liczące się siły społeczne. Żeby został on uwieńczony pomyślnie, wytyczony został szlak i metodologia wielkiego samodoskonalenia partii – pod każdym względem: ideologicznym, politycznym, szkoleniowym i organizacyjnym. Przede wszystkim, wypowiedziano zdecydowaną i nieubłaganą wojnę wszelkim patologiom wewnątrzpartyjnym (by tak rzec), jak np.: korupcja, łapownictwo, megalomania, nadużywanie stanowisk dla korzyści osobistych, szastanie pieniędzmi partyjnymi i państwowymi, dążenie do zbijania kapitału i wpływów politycznych przy pomocy... wysokiej stopy wzrostu PKB itp.
Jeszcze nie tak dawno, ilekroć byłem w Chinach, tylekroć różni notable przechwalali się wysokim GDP (PKB) na swym terenie. GDP – to było magiczne zaklęcie. Teraz to się skończyło. Jestem przeświadczony, iż – jeśli proces samoreformowania Partii zostanie uwieńczony pomyślnie – to KPCh przekształci się w bardzo liczną i w bardzo zmodernizowaną partię lewicową nowego typu, w której przebogate tradycje historyczne zostaną perfekcyjnie skojarzone z rygorystycznymi wymaganiami współczesności i przyszłości. Bez takiej Partii, proces kompleksowego pogłębiania reform oraz budowania prawdziwie Nowych Chin – jako czołowego wielkiego mocarstwa światowego – byłby raczej trudno wyobrażalny.
W konkluzji, z pełnym przekonaniem polecam wnikliwą lekturę recenzowanego zbioru dokumentów z 3. Plenum 18. KC KPCh. Szczerze powiedziawszy, kto nie zapozna się z tymi dokumentami, nie będzie wiedział wiele o tym, co rzeczywiście dzieje się w państwie i w partii chińskiej i jaka jest rzeczywista stawka w tej wielkiej grze historycznej.
Z dokumentów 3. Plenum wynika żelazna konsekwencja, systematyczność i logika Autorów w rozumowaniu i w programowaniu reform oraz rozwoju społeczeństwa i państwa chińskiego. Coś jest z czymś ściśle powiązane, coś z czegoś jasno wynika, coś czemuś ma służyć itp. – podejmowane reformy i plany mają przynieść konkretne i przewidywalne wyniki..., oto naukowe podejście do rozwoju w praktyce. Nadrzędnym celem jest, m.in., zapewnienie harmonijnego rozwoju, co jest chińskim odpowiednikiem znanego w świecie zrównoważonego rozwoju (sustainable development). Kojarzy on odpowiednio aspekty ekonomiczne, społeczne i ekologiczne tegoż rozwoju. Nie dziwi przeto, iż – w dokumentach 3. Plenum – poświęcono bardzo dużo uwagi i miejsca kwestiom ochrony środowiska naturalnego człowieka, co było jeszcze do niedawna „piętą achillesową” rozwoju Chin Ludowych – praktycznie w całym okresie od ich powstania w dniu 1 października 1949 r.
Już niedługo będziemy świętować 65. rocznicę tego wydarzenia, które gruntownie zmieniło naszą cywilizację oraz takąż rocznicę ustanowienia polsko-chińskich stosunków dyplomatycznych. Jeszcze trochę za wcześnie na wzajemne gratulacje i życzenia z tych okazji. Ale już dziś można i trzeba życzyć Przyjaciołom chińskim powodzenia w realizacji ich niezwykle ambitnych i prawdziwie kompleksowych planów reformatorskich nakreślonych na 18. Zjeździe i na 3. Plenum, co mieć będzie kolosalny wpływ również na rozwój całego świata, łącznie z Polską – nie ma co ukrywać!

Sylwester Szafarz
---
Dokumenty z 3. Plenum 18. Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin. Tłumaczenie z języka angielskiego dr Sylwester Szafarz. Opracowanie redakcyjne Andrzej Ziemski. Wydawnictwo „Kto jest Kim” Warszawa 2014, stron 153.