Dzienniki zesłanki Marii Jentys-Borelowskiej

W dzisiejszych czasach coraz trudniej o pasjonującą powieść poświęconą ludziom lewicy. Dosyć często pomija się ich wkład w kształtowanie polskiej państwowości czy w walkę o sprawiedliwość społeczną. Szablonowo traktuje się ich losy, wpisując w obowiązującą narrację. Przemilcza się kwestie wyznawanych wartości, które były dla nich fundamentalne. Mimo, że walka o równouprawnienie płci jest coraz bardziej oczywistym i powszechnie uznawanym prawem człowieka – nadal niewiele jest książek przybliżających losy tych działaczek ruchu robotniczego, które o te prawa walczyły.
Dlatego z wielkim zainteresowaniem przeczytałem książkę Marii Jentys-Borelowskiej „Z wyroku cara. Dzienniki zesłanki”. Powieść przedstawia pasjonujące losy jednej z nestorek polskiego ruchu robotniczego – Aleksandry Jentysówny.
I Proletariat, Cytadela Warszawska, zsyłka na Sybir, czy choćby nazwisko Ludwika Waryńskiego – to, podobnie jak bohaterka książki Jentys-Borelowskiej – to symbole rodzącego się w Polsce ruchu robotniczego oraz inspiracja dla wielu kolejnych pokoleń ludzi lewicy.
Książka Marii Jentys-Borelowskiej znanej bardziej ze swojej twórczości poetyckiej czy publicystycznej nie jest jednak suchym sprawozdaniem z wydarzeń sprzed dwóch wieków. Jest bardzo osobistą relacją zaangażowanej uczestniczki walki o wyzwolenie społeczne. Jak zauważa Adam Waga książka Marii Jentys-Borelowskiej łączy elementy dziennika, pamiętnika i powieści w listach. Prawda przenika się z fikcją dodając barw losom bohaterki. Nie znajdziemy w niej jakże popularnych dzisiaj uproszczeń i ocen. Poza okrucieństwem oprawców znajdziemy opisy szlachetnych postaw oraz rozkwitu uczuć pomiędzy liderami polskiego ruchu robotniczego.
Bohaterka książki – jest dobrze wykształconą, wywodzącą się z ziemiańskiej rodziny idealistką. Postacią ciekawą i inspirującą dla której uczucia i wyznawane wartości stanowią istotę życia. Pierwsze spotkania z socjalistami, fascynacja i odwzajemniona miłość do Ludwika Waryńskiego, tworzenie Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat, walka o poprawę losu robotników, działalność konspiracyjna w Warszawie, czy opis losu zesłańców w głębokiej Rosji to jedynie część emocji jakie dostarcza czytelnikowi autorka.
Z kart książki przebija ładunek emocjonalny wynikający z więzów rodzinnych łączących autorkę z  bohaterką powieści, bowiem Aleksandra Jentysówna była ciotko-babcią Marii Jentys-Borelowskiej. Autorka sama przyznaje, że pisząc o Aleksandrze Jentysównie, „kreując jej rzeczywistość wygnańczą pragnęła poznać ją i zrozumieć”. W tym, kontekście godne odnotowania są napisane przez autorkę listy z Syberii na Syberię, które są próbą zrozumienia i dopowiedzenia tego co nie było znane.
Powieść Marii Jentys-Borelowskiej nie jest jednak jedynie bardzo osobistą podróżą przez losy rodzinne, jest również przypomnieniem o heroizmie Polaków walczących o wolność w XIX wieku. Umiejętność pisania o sprawach trudnych i tragicznych w lekki i pozbawiony patosu sposób jest dodatkowym atutem lektury.

Czesław Kulesza

---
Maria Jentys-Borelowska, Z WYROKU CARA. Dziennik zesłanki, Fundacja Światło Literatury, Gdańsk 2018, ss. 313.



INFORMACJA DODATKOWA NA PODSTAWIE BIOGRAMU ZE SŁOWNIKA BIOGRAFICZNEGO DZIAŁACZY POLSKIEGO RUCHU ROBOTNICZEGO ŻANNY KORMANOWEJ, TOM II, KIW 1987.

Aleksandra Jentys urodziła się 2 lipca 1861 roku, w patriotycznej rodzinie ziemiańskiej. Ojciec Aleksandry – Adam - został zabity za udzielanie pomocy powstańcom podczas tzw. bitwy pod Depułtyczami, 5 sierpnia 1863 roku. Po utracie majątku, Aleksandra rozpoczęła naukę w jednej z żeńskich szkół średnich w Lublinie, a potem kontynuowała ją w Warszawie, gdzie została uczennicą Aleksandryjsko-Maryjskiego Instytutu dla Szlachetnie Urodzonych Panien. Szkołę ukończyła z wyróżnieniem w 1876 roku i zaproponowano jej pracę w instytucie, gdzie pracowała jako wychowawca i nauczyciel matematyki. Podczas pobytu w Warszawie, dość szybko zetknęła się ze środowiskami socjalistycznymi. W 1879 roku przebywała w okresie wakacji w Szwajcarii, gdzie poznała Ludwika Waryńskiego, z którym w 1881 roku tworzyła struktury I Proletariatu (Międzynarodowej Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat)
Za moment powołania partii uznaje się mające miejsce w 1882 przyjęcie programu partii. W kolejnym roku, w Wilnie, odbył się zjazd działaczy I Proletariatu i polskich grup socjalistycznych z terenu Rosji. Aleksandra Jentysówna została na nim wybrana w skład Komitetu Centralnego (wraz z Ludwikiem Waryńskim, Tadeuszem Rechniewskim, Stanisławem Kunickim. Aleksandrem Dębskim, Edmundem Płoskim  i Henrykiem Dulebą). Prowadziła również sekretariat partii, który funkcjonował w jej mieszkaniu. W pracy konspiracyjnej posługiwała się pseudonimami: Jana, Janka i Janeczka. Jako Leonia Kamińska utrzymywała kontakty z działaczami rosyjskiej organizacji Narodnaja Wola. Uczestniczyła również w sporach programowych. Wielki Proletariat nawiązując do marksizmu opowiadał się przede wszystkim za rewolucją, chociaż formułowano również postulaty wprowadzenia demokratycznych reform. Pomijano kwestię walki o niepodległość Polski, co wywoływało opory i rozłamy. Kontrowersję budziły również kontakty z opowiadającymi się za terrorem organizacjami rosyjskimi.
Aktywizacja polskich socjalistów wzmogła działania władz rosyjskich. Już w 1883 roku główni działacze partii (Ludwik Waryński, Edmund Płoski) zostali aresztowani. Wśród aresztowanych była również Aleksandra Jentysówna, która została zatrzymana 1 października 1883 roku w Warszawie. Przeprowadzono także rewizję w jej mieszkaniu. Przetrzymywana w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, przyznała się do działalności konspiracyjnej, jednak odmówiła składania dalszych wyjaśnień. 29 lipca 1885 roku została skazana wyrokiem administracyjnym na pięć lat zesłania do Syberii Zachodniej.
Zamieszkała w miejscowości Tara w guberni tobolskiej. Po przybyciu na miejsce zesłania skierowała pismo do władz rosyjskich z prośbą o zgodę na ślub z Ludwikiem Waryńskim, która została odrzucona. Po zakończeniu terminu zesłania pozostała pod nadzorem policyjnym. Obowiązywał ją także zakaz pobytu w Królestwie Polskim. W 1890 roku zamieszkała w Odessie, gdzie utrzymywała się z tłumaczeń z języka francuskiego. W kolejnym roku poślubiła działacza Narodnej Woli i adwokata Iwana Bułhakowa. Wraz z mężem mieszkała między innymi w Charkowie i Jekaterynosławiu. Od końca lat 90. należała do Partii Socjalistów Rewolucjonistów  (eserowców), z której wywodził się między innymi premier Rządu Tymczasowego od lipca 1917 roku Aleksander Kiereński. Działała również w rosyjskim Czerwonym Krzyżu. W 1911 roku przebywała krótko w Paryżu. I wojnę światową i rewolucję spędziła w Charkowie. Zmarła w 1920 roku.

 

Wydanie bieżące

Recenzje

„Przemoc, pokój, prawa człowieka” to książka Jerzego Oniszczuka wydana co prawda w roku 2016, niemniej jej aktualność w ostatnich latach okazała się niezwykle ważna, dotyczy bowiem filozofii konfliktu i dopuszczalności przemocy, co autor wyraźnie podkreśla we wstępie.

Więcej …
 

Książka „Chiny w nowej erze” jest kwintesencją działań naukowych i publicystycznych dra Sylwestra Szafarza. Powstawała ona kilka lat. Jest chronologicznym zbiorem materiałów związanych z przemianami, jakie zainspirowane zostały przygotowaniami i skutkami 20. Zjazdu Krajowego KPCh.

Więcej …
 

Monografia  „Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej” jest studium z zakresu ewolucji współczesnych demokracji i wskazuje na postępujący proces przenikania polityki i mediów, co znacząco wpływa na kształtowanie się nowych relacji człowiek – polityka w obliczu wolnego rynku i rewolucji technologicznej opartej o systemy cyfrowe. W pracy zostały poddane eksploracji i usystematyzowane zagadnienia, wartości i normy istotne dla zjawiska opisanej w literaturze kategorii społecznej – demokracja medialna.

Więcej …
 

 

 
 
 
 
 

Gościmy

Naszą witrynę przegląda teraz 10 gości 

Statystyka

Odsłon : 7222146

Temat dnia

Na Dzień Kobiet

Był rok 1857. Pracujące w fabryce bawełny kobiety zastrajkowały domagając się takiej samej płacy jak mężczyźni i równego traktowania. Minęło pół wieku  był rok 1909 kiedy w USA po raz pierwszy obchodzono dzień kobiet.

Więcej …

Na lewicy

W dniu 13 marca 2024 roku w Warszawie odbyła się debata "Media publiczne z lewicowej perspektywy". Organizatorami była Polska Partia Socjalistyczna i Centrum Imienia Daszyńskiego.W panelu dyskusyjnym wystąpili: posłanka Paulina Matysiak, dr Andrzej Ziemski i Jakub Pietrzak.

Więcej …
 

W dniach 11 -13 marca, 2024 roku w Tarnowie, obradował III Kongres Pokoju zorganizowany przez prof. Marię Szyszkowską z udziałem środowisk naukowych z całej Polski. Otwarcia Kongresu dokonali: Prof. zw. dr hab. Maria Szyszkowska, Członek Komitetu Prognoz <Polska 2000 Plus> przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk oraz  Prof. dr hab. Tadeuszu Mędzelowski Dr H. C. Wyższa Szkoła Biznesu w Nowym Sączu Wiceprezes Pacyfistycznego Stowarzyszenia.

Więcej …
 

W Warszawie w dniu 3 lutego 2024 roku zebrała się Rada Naczelna Polskiej Partii Socjalistycznej.
Dyskutowano na temat aktualnej sytuacji politycznej, zbliżających się wyborów samorządowych. Przedmiotem obrad i decyzji były sprawy organizacyjne.

Więcej …
 

W dniu 12 stycznia 2024 roku odbyło się w Warszawie posiedzenie Rady Mazowieckiej PPS. Poświęcone ono było analizie aktualnej sytuacji politycznej w kraju. Oceniono jej wpływ na zadania i politykę Polskiej Partii Socjalistycznej.

Więcej …
 

W dniu 9 grudnia 2023 roku w Warszawie odbyło się zebranie założycielskie Organizacji Młodzieżowej PPS „Młodzi Socjaliści”, która zawiązała się ponownie w wyniku otwartej inicjatywy władz centralnych PPS.

Więcej …
 

W dniu 5 grudnia 2023 roku w Warszawie odbył się pogrzeb Towarzysza Bogusława Gorskiego Honorowego Przewodniczącego Polskiej Partii Socjalistycznej.

Więcej …
 

W dniu 25 listopada 2023 roku w Warszawie odbyło się statutowe zebranie Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Przedmiotem obrad była ocena zakończonej wyborami do Sejmu i Senatu RP w dniu 15 października 2023 roku, kampania wyborcza, w której uczestniczyli kandydaci desygnowani przez PPS.

Więcej …
 

W dniu 18 listopada 2023 roku w Warszawie odbyło się spotkanie zorganizowane przez Komitet Warszawski PPS w związku z 131 rocznicą Kongresu Paryskiego, na którym zainicjowano powstanie Polskiej Partii Socjalistycznej.

Więcej …
 

W dniu 12 listopada 2023 roku w przeddzień 109 rocznicy walk warszawskich robotników pod przywództwem Organizacji Bojowej PPS z wojskami carskimi, w Warszawie na Placu Grzybowskim, pod obeliskiem upamiętniającym to wydarzenie, odbyło się uroczyste złożenie kwiatów.

Więcej …
 

W dniu 9 listopada 2023 roku odbyło się posiedzenie Rady Wojewódzkiej PPS – Mazowsze w sprawie wyborów parlamentarnych 2023..

Więcej …
 

W dniu 7 listopada 2023 roku przypadła 105 rocznica powołania w Lublinie Rządu Ludowego z premierem Ignacym Daszyńskim na czele. Z tej okazji przed pomnikiem Ignacego Daszyńskiego w Warszawie spotkali się działacze polskiej lewicy. Złożono kwiaty.

Więcej …
 

Państwowa Komisja Wyborcza podała w dniu 17 października 2023 roku pełne wyniki wyborów parlamentarnych, które odbyły się 15 października.
Frekwencja wyniosła 74,38 proc.

Więcej …