Polska lewica w okresie transformacji, w ciągu ostatnich 20 lat, przechodzi ciągłe przeobrażenia. Jak w tyglu historii mieszają się na naszej scenie politycznej wartości ideowe, struktury organizacyjne, ludzie. Obserwując osobiście te zmiany odnoszę wrażenie, że nie ma nic trwałego, co w ciągu tych lat zdołało się przebić i zapisać w ludzkiej świadomości. Są pewne procesy, które można odnotować, jako zjawiska, dalej jednak jesteśmy w otoczeniu incydentów.
Na trwały model lewicy w Polsce przyjdzie nam jeszcze poczekać. Dalej bowiem mamy do czynienia z konfrontacją lewicy wyrosłej na gruncie walk frakcyjnych w b. PZPR a nowej lewicy tworzonej z mozołem z jednej strony w oparciu o historię (następcy historycznej PPS czy KPP) oraz o nowe wartości zrodzone głównie na gruncie alterglobalizmu, feminizmu, ruchów ekologicznych, ruchów wolnościowych itp.
Pod redakcją Łukasza Tomczaka ukazała się ostatnio w ramach wydawnictwa „Marina” z Wrocławia książka „Polska lewica u progu XXI wieku”. To praca zbiorowa grupy badaczy zjawisk politycznych z kilku głównych uczelni w kraju. Autorami opracowań są: Łukasz Tomczak, Waldemar Wojtasik, Łukasz Danel, Robert Alberski, Jacek Wojnicki i Wojciech Ziętara. Są to przedstawiciele młodego pokolenia, dla których w większości początek naszej transformacji jest już historią. To dobrze, bowiem prezentują oni na ogół dystans do źródeł i historii ukształtowanego dziś modelu lewicy.
Trzeba zgodzić się z autorami wstępu do książki, że zmiany na polskiej scenie politycznej mają charakter dynamiczny, a przekształcenia, jakie zachodzą w partiach politycznych nie są wyznaczane rytmem wyborów. W ciągu 10 lat podział sceny parlamentarnej mocno się zmienił. Mieliśmy do czynienia z układem SLD (koalicja) – AWS – UW. Dziś jest to układ PO – PiS – SLD (nowe koalicje LiD, Lewica). Trwałym elementem jest jedynie PSL.
Zmiany na lewicy, jakie zachodziły w 20 leciu, bardzo rzetelnie, opisuje Łukasz Tomczak. Pokazuje on ewolucję lewicy od modelu SdRP, poprzez porozumienie SLD do jednolitej partii o tej nazwie. Widać w pokazanym procesie ewolucję klasycznej partii, wyrosłej na gruzach PZPR, w kierunku socjaldemokracji, poszukującej sojuszników, ale raczej na prawo, niż na lewo. Widać z opisu zjawisk organizacyjnych i programowych, że ewolucja ta sprzyjała budowie centrolewicy, której misją miało być wdrażanie neoliberalnego programu reform, oraz potęgowaniu chaosu na lewo. Skutkiem tego było wykazanie, że jest jedyna, słuszna socjaldemokracja, a reszta to folklor, przez niektórych nazywany planktonem. Popełniono owszem wiele błędów na lewo od socjaldemokracji, ale trwałym zjawiskiem było dążenie tej ostatniej do centrum, co nie tworzyło warunków do rozwoju pełnowymiarowej, lewej strony sceny politycznej.
Waldemar Wojtasik w swej analizie na temat ewolucji programowej SLD zawiera w swym analitycznym materiale następującą konkluzję: „O ile obecny kształt sceny politycznej w Polsce, w którym nie ma miejsca dla lewicy jako jednego z dwóch głównych biegunów politycznych, wydaje się formą przejściową i nietrwałą, o tyle nie ma już takiej pewności w przypadku próby przewidzenia dalszych losów SLD. Może bowiem wystąpić taka sytuacja, że bądź powstanie całkowicie nowa partia odwołująca się do lewicowych idei, bądź jakaś część środowiska wywodzącego się z lewicy postkomunistycznej znajdzie funkcjonalną niszę do budowy nowej formacji. Wszakże bez względu na genezę o ewentualnym sukcesie bądź porażce takiego tworu zadecyduje odwołanie się do lewicowości w zaprezentowanym programie. Formuła pragmatyzmu politycznego lewicy, jako alternatywy dla nieudolnej i podlegającej ciągłym procesom frakcjonalizacji prawej strony sceny politycznej, została wyczerpana wraz z konsekwencjami wyborów parlamentarnych z lat 2005 2007 i osłabieniem oddziaływania podziału postkomunistycznego. Powrót do klasycznej lewicowości w artykułowanym programie i głoszonej ideologii wydaje się dla SLD sprawą życia lub śmierci. Stan obecnej >śmierci klinicznej< nie będzie przecież trwał wiecznie”.
Łukasz Danel pisze w książce o stosunku poszczególnych partii i ugrupowań lewicy do Unii Europejskiej. Uważa, na podstawie badań, że polska lewica, w przeciwieństwie do wielu ugrupowań prawicowych, zwie się i faktycznie w swoich działaniach jest proeuropejska. Konkluduje, że zauważalny na prawicy eurosceptycyzm, przy otwartym do spraw europejskich stosunku szerokich rzesz Polaków, daje szanse na zwiększenie poparcia dla lewicy, gdyby ta chciała otwarcie odwołać się do wartości europejskich.
Autor zauważa także, że polskie partie lewicowe odwołując się do wartości europejskich eksponują na ogół dwie sprawy: wsparcie budowy Europy federalnej oraz socjalny kształt jej polityki społecznej.
Książka zawiera ponad to opracowanie Roberta Alberskiego „Elektorat lewicy na tle innych sił politycznych w wyborach do Sejmu w latach 1997-2001 na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce”, Jacka Wojnickiego „Polska lewica na tle ugrupowań socjaldemokratycznych w Europie Środkowo-Wschodniej” oraz Wojciecha Ziętary „Międzynarodówka Socjalistyczna wobec socjaldemokracji w Europie Środkowo-Wschodniej”. W aneksie znajduje się szereg przytoczonych dokumentów programowych dotyczących działalności ugrupowań lewicowych w Polsce.
Książka zawiera niezwykle bogaty spis literatury liczący ponad 300 pozycji, z których część to adres internetowe.
Mimo zastrzeżeń wydawcy zawartych we wstępie, książka nie daje nam całościowego obrazu sytuacji na polskiej lewicy w okresie 20 lat transformacji. Skupia się, mimo sugerującego tytułu, na obszarze działań socjaldemokracji, wychodząc zapewne z założenia, że główne życie polityczne toczy wokół wyborów i działań parlamentarnych. Nie jest to do końca prawda.
W Polsce mamy do czynienia z ogromnym obszarem istnienia i działania, zagospodarowanym przez lewicę społeczną. Są to zarówno związki zawodowe jak i liczne lewicowe organizacje pozarządowe, które wpływają na życie społeczne, jakość demokracji, procesy wychowania obywatelskiego w sumie na poziom budowy społeczeństwa obywatelskiego. Lewica parlamentarna nie jest w prostej linii odzwierciedleniem lewicy społecznej. Można postawić tutaj tezę, że ta ostatnia nie posiada adekwatnej reprezentacji na szczeblach politycznych i samorządowych. Cały czas przeważają interesy dużych partii. Państwo od wielu już lat jest bardziej partyjne niż obywatelskie.
Warto byłoby na tle tych uwag, pokusić się być może, o pokazanie w innej publikacji tej drugiej, niepartyjnej strony medalu. Jej znajomość może wydatnie rozszerzyć naszą wiedzę na temat lewicy, jako całości.
Andrzej Ziemski
-------------
Polska lewica u progu XXI wieku. Praca zbiorowa pod redakcją Łukasza Tomczaka. Wydawnictwo „Marina” sp. z o.o. Wrocław 2008. Stron 188.
Pod redakcją Łukasza Tomczaka ukazała się ostatnio w ramach wydawnictwa „Marina” z Wrocławia książka „Polska lewica u progu XXI wieku”. To praca zbiorowa grupy badaczy zjawisk politycznych z kilku głównych uczelni w kraju. Autorami opracowań są: Łukasz Tomczak, Waldemar Wojtasik, Łukasz Danel, Robert Alberski, Jacek Wojnicki i Wojciech Ziętara. Są to przedstawiciele młodego pokolenia, dla których w większości początek naszej transformacji jest już historią. To dobrze, bowiem prezentują oni na ogół dystans do źródeł i historii ukształtowanego dziś modelu lewicy.
Trzeba zgodzić się z autorami wstępu do książki, że zmiany na polskiej scenie politycznej mają charakter dynamiczny, a przekształcenia, jakie zachodzą w partiach politycznych nie są wyznaczane rytmem wyborów. W ciągu 10 lat podział sceny parlamentarnej mocno się zmienił. Mieliśmy do czynienia z układem SLD (koalicja) – AWS – UW. Dziś jest to układ PO – PiS – SLD (nowe koalicje LiD, Lewica). Trwałym elementem jest jedynie PSL.
Zmiany na lewicy, jakie zachodziły w 20 leciu, bardzo rzetelnie, opisuje Łukasz Tomczak. Pokazuje on ewolucję lewicy od modelu SdRP, poprzez porozumienie SLD do jednolitej partii o tej nazwie. Widać w pokazanym procesie ewolucję klasycznej partii, wyrosłej na gruzach PZPR, w kierunku socjaldemokracji, poszukującej sojuszników, ale raczej na prawo, niż na lewo. Widać z opisu zjawisk organizacyjnych i programowych, że ewolucja ta sprzyjała budowie centrolewicy, której misją miało być wdrażanie neoliberalnego programu reform, oraz potęgowaniu chaosu na lewo. Skutkiem tego było wykazanie, że jest jedyna, słuszna socjaldemokracja, a reszta to folklor, przez niektórych nazywany planktonem. Popełniono owszem wiele błędów na lewo od socjaldemokracji, ale trwałym zjawiskiem było dążenie tej ostatniej do centrum, co nie tworzyło warunków do rozwoju pełnowymiarowej, lewej strony sceny politycznej.
Waldemar Wojtasik w swej analizie na temat ewolucji programowej SLD zawiera w swym analitycznym materiale następującą konkluzję: „O ile obecny kształt sceny politycznej w Polsce, w którym nie ma miejsca dla lewicy jako jednego z dwóch głównych biegunów politycznych, wydaje się formą przejściową i nietrwałą, o tyle nie ma już takiej pewności w przypadku próby przewidzenia dalszych losów SLD. Może bowiem wystąpić taka sytuacja, że bądź powstanie całkowicie nowa partia odwołująca się do lewicowych idei, bądź jakaś część środowiska wywodzącego się z lewicy postkomunistycznej znajdzie funkcjonalną niszę do budowy nowej formacji. Wszakże bez względu na genezę o ewentualnym sukcesie bądź porażce takiego tworu zadecyduje odwołanie się do lewicowości w zaprezentowanym programie. Formuła pragmatyzmu politycznego lewicy, jako alternatywy dla nieudolnej i podlegającej ciągłym procesom frakcjonalizacji prawej strony sceny politycznej, została wyczerpana wraz z konsekwencjami wyborów parlamentarnych z lat 2005 2007 i osłabieniem oddziaływania podziału postkomunistycznego. Powrót do klasycznej lewicowości w artykułowanym programie i głoszonej ideologii wydaje się dla SLD sprawą życia lub śmierci. Stan obecnej >śmierci klinicznej< nie będzie przecież trwał wiecznie”.
Łukasz Danel pisze w książce o stosunku poszczególnych partii i ugrupowań lewicy do Unii Europejskiej. Uważa, na podstawie badań, że polska lewica, w przeciwieństwie do wielu ugrupowań prawicowych, zwie się i faktycznie w swoich działaniach jest proeuropejska. Konkluduje, że zauważalny na prawicy eurosceptycyzm, przy otwartym do spraw europejskich stosunku szerokich rzesz Polaków, daje szanse na zwiększenie poparcia dla lewicy, gdyby ta chciała otwarcie odwołać się do wartości europejskich.
Autor zauważa także, że polskie partie lewicowe odwołując się do wartości europejskich eksponują na ogół dwie sprawy: wsparcie budowy Europy federalnej oraz socjalny kształt jej polityki społecznej.
Książka zawiera ponad to opracowanie Roberta Alberskiego „Elektorat lewicy na tle innych sił politycznych w wyborach do Sejmu w latach 1997-2001 na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce”, Jacka Wojnickiego „Polska lewica na tle ugrupowań socjaldemokratycznych w Europie Środkowo-Wschodniej” oraz Wojciecha Ziętary „Międzynarodówka Socjalistyczna wobec socjaldemokracji w Europie Środkowo-Wschodniej”. W aneksie znajduje się szereg przytoczonych dokumentów programowych dotyczących działalności ugrupowań lewicowych w Polsce.
Książka zawiera niezwykle bogaty spis literatury liczący ponad 300 pozycji, z których część to adres internetowe.
Mimo zastrzeżeń wydawcy zawartych we wstępie, książka nie daje nam całościowego obrazu sytuacji na polskiej lewicy w okresie 20 lat transformacji. Skupia się, mimo sugerującego tytułu, na obszarze działań socjaldemokracji, wychodząc zapewne z założenia, że główne życie polityczne toczy wokół wyborów i działań parlamentarnych. Nie jest to do końca prawda.
W Polsce mamy do czynienia z ogromnym obszarem istnienia i działania, zagospodarowanym przez lewicę społeczną. Są to zarówno związki zawodowe jak i liczne lewicowe organizacje pozarządowe, które wpływają na życie społeczne, jakość demokracji, procesy wychowania obywatelskiego w sumie na poziom budowy społeczeństwa obywatelskiego. Lewica parlamentarna nie jest w prostej linii odzwierciedleniem lewicy społecznej. Można postawić tutaj tezę, że ta ostatnia nie posiada adekwatnej reprezentacji na szczeblach politycznych i samorządowych. Cały czas przeważają interesy dużych partii. Państwo od wielu już lat jest bardziej partyjne niż obywatelskie.
Warto byłoby na tle tych uwag, pokusić się być może, o pokazanie w innej publikacji tej drugiej, niepartyjnej strony medalu. Jej znajomość może wydatnie rozszerzyć naszą wiedzę na temat lewicy, jako całości.
Andrzej Ziemski
-------------
Polska lewica u progu XXI wieku. Praca zbiorowa pod redakcją Łukasza Tomczaka. Wydawnictwo „Marina” sp. z o.o. Wrocław 2008. Stron 188.
„Przemoc, pokój, prawa człowieka” to książka Jerzego Oniszczuka wydana co prawda w roku 2016, niemniej jej aktualność w ostatnich latach okazała się niezwykle ważna, dotyczy bowiem filozofii konfliktu i dopuszczalności przemocy, co autor wyraźnie podkreśla we wstępie.
Książka „Chiny w nowej erze” jest kwintesencją działań naukowych i publicystycznych dra Sylwestra Szafarza. Powstawała ona kilka lat. Jest chronologicznym zbiorem materiałów związanych z przemianami, jakie zainspirowane zostały przygotowaniami i skutkami 20. Zjazdu Krajowego KPCh.
Monografia „Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej” jest studium z zakresu ewolucji współczesnych demokracji i wskazuje na postępujący proces przenikania polityki i mediów, co znacząco wpływa na kształtowanie się nowych relacji człowiek – polityka w obliczu wolnego rynku i rewolucji technologicznej opartej o systemy cyfrowe. W pracy zostały poddane eksploracji i usystematyzowane zagadnienia, wartości i normy istotne dla zjawiska opisanej w literaturze kategorii społecznej – demokracja medialna.
