Polska była jednym z krajów, które najwcześniej uznały powstanie Nowych Chin. 7 października 1949 r. oba państwa nawiązały stosunki dyplomatyczne na szczeblu ambasad. W ciągu 60 lat miało miejsce wiele wydarzeń w świecie, nie mniej stosunki dwustronne przetrwały próbę czasu oraz zmiany w sytuacji międzynarodowej. Problemy te omawia praca zbiorowa pod redakcją profesora Bogdana Góralczyka zatytułowana POLSKA – CHINY: Wczoraj, dziś, jutro (w 60 – lecie stosunków).
Urodzony w Harbinie Edward Kajdański napisał ciekawą panoramę losów polskiego wychodźstwa w tej części Chin. Jego początki sięgają budowy Kolei Wschodniochińskiej w 1894 r. Harbin był niezwykłym miejscem z uwagi na wielonarodowość i wieloreligijność mieszkańców. Nie uległa ona zniszczeniu, gdy wojska japońskie zajęły go w 1931 r., czy podczas II wojny światowej. Zmiany nastąpiły dopiero po wkroczeniu Armii Czerwonej i oddziałów NKWD. W początkach 1951 r. Kajdański opuścił Harbin.
Ambasador ChRL Pei Yuanying wspomina zmiany w Polsce w latach 1987 – 1992 (okres jego akredytacji w Polsce). Są tam ciekawe krytyczne refleksje, pełne cytatów z odbytych rozmów i różnych przemyśleń. Kończy je refleksja, że „ci, którzy tracą zaufanie ludzi, tracą władzę”.
Ambasador Ksawery Burski w „ Moich podróżach po Chinach” daje przegląd rozlicznych wojaży bądź towarzysząc różnym delegacjom wysokiego szczebla. Jest to swego rodzaju pretekst do pokazania szerszego kontekstu historycznego odwiedzanych miejsc, a także świadectwo ogromnej erudycji Autora. Przy okazji można dowiedzieć się też gdzie niektórzy nasi dostojnicy zwykli byli odbywać dwustronne konferencje specjalistyczne.
Dwa teksty: Marcina Jakoby i Józefa Pawłowskiego podejmują problemy wymiany kulturalnej i naukowej między oboma krajami. To bardzo obfite w fakty prezentacje stosunków w tych dziedzinach. Równocześnie jest to zapis dorobku obu stron, zwłaszcza aktualnej działalności różnych instytucji kulturalnych i naukowych. A jest czym się pochwalić !
Książkę kończy obszerne studium profesora Bogdana Góralczyka „Polska – Chiny: co dalej?”. Redaktor książki zwraca uwagę, że ten „unikatowy tom” może i powinien „stanowić punkt wyjścia nad tym, co w stosunkach polsko – chińskich można zrobić, jak je napełnić większą i głębszą treścią; co uczynić, by zbliżyć nasze, tak odległe przecież narody?”.
Polska i Chiny – pisze Bogdan Góralczyk – pozostają dla siebie państwami odległymi i mało znanymi. Nie powinny być też barierą dla kontaktów dwustronnych różne drogi odchodzenia – 4 czerwca 1989 r. – od komunizmu, zwłaszcza „duch prometejski” zawarty w polskim podejściu blokującym rozwój kontaktów. Konieczne jest bardziej analityczne patrzenie na budowę kapitalizmu państwowego w ChRL, ponieważ mit „komunistycznej” otoczki nijak ma się do tamtejszej rzeczywistości.
Ogromne szanse wzrostu ma wymiana gospodarcza z ChRL, wystarczy pójść tylko śladami państw Unii Europejskiej. Podobnie jak stosunkowo lepiej wyglądające wymiana kulturalna i naukowa.
Jednak bez swego rodzaju „przełamania” zaszłości ideologicznego chowu nie będzie możliwy żaden przełom w stosunkach między III RP a ChRL. W Chinach dokonał się w ciągu minionych 30 latach na prawdę rewolucyjny przełom – w III RP niewielki, raczej w sferze symboli. Chińskie przemiany są bezprecedensowe nie tylko w dziejach tego kraju, ale i historii świata. Nie dostrzeganie tego jest oznaką politycznej ślepoty, a także walką z wiatrakami.
POLSKA – CHINY. Wczoraj, dziś, jutro (w 60 – lecie stosunków) pod redakcją Bogdana Góralczyka. Toruń 2009 Wydawnictwo Adam Marszałek, Biblioteka Azji i Pacyfiku, ss. 422.