Wojciech Łobodziński

David Harvey jest prawdopodobnie najbardziej znanym żyjącym marksistowskim intelektualistą na świecie. Przez dziesięciolecia przybliżał publiczności na całym świecie przystępne analizy globalnego kapitalizmu. Dziś oferuje nam lekturę The Anti-Capitalist Chronicles, tekstów teoretycznych i publicystycznych, które mają dać odbiorcom i odbiorczyniom narzędzia do socjalistycznej działalności politycznej.
Harvey to utytułowany uczony (geograf) i autor ponad dwóch tuzinów książek, w tym tak głośnych prac jak Seventeen Contradictions and the End of Capitalism (2014) oraz Marx, Capital, and the Madness of Economic Reason (2017). Polscy czytelnicy mieli szansę zapoznać się z jego pracami pt. Bunt Miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja (2012), Przestrzenie globalnego kapitalizmu. W stronę teorii rozwoju nierównego geograficznie (2016) oraz podręcznikami ułatwiającymi lekturę I i II tomu Kapitału Marksa wydawanych przez Wydawnictwo Ekonomiczne „Heterodox”. Harvery współpracuje również ze środowiskiem Res Publiki Nowej i Praktyki Teoretycznej, które stale publikują jego teksty.

Maria Szyszkowska

Wcielanie w życie teorii ekonomicznych godzących w człowieka będzie się utrzymywać dopóki nie zostanie podniesiony poziom edukacji, która warunkuje stan świadomości społeczeństwa. Wykształcone społeczeństwo odrzuci pogląd, że wydatki na cele socjalne są obciążeniem a nie obowiązkiem państwa. Ideologia neoliberalna wywarła silny wpływ. Związana z nią rywalizacja, pochwała indywidualnej przedsiębiorczości oraz kult wolnego rynku doprowadził do wzrostu egoizmu. Wspólnotowość została podważona na rzecz aprobaty dla indywidualnego sukcesu. Dążenie do wartości materialnych wyparło w XXI wieku wartość rozwoju duchowego. Doprowadziło do zdeprecjonowania znaczenia ideałów oraz uznania, że czynnikiem determinującym jest sfera gospodarcza.

Ewa Balcerek i Włodek Bratkowski

Normalny obecnie pejzaż miejski Warszawy to pozamykane knajpki, w których kwitło życie towarzyskie stolicy. Budził skądinąd uzasadnione zdziwienie: skąd ludzie mają pieniądze, żeby przesiadywać tam całymi dniami – kto w końcu pracuje? Panująca ideologia wyjaśniała jednak sprawę dość prosto: siedząc w kawiarniach czy jadłodajniach ludzie tworzą dochód (wartość dodatkową), więc wszystko jest OK, gospodarka się kręci.
Co prawda, wedle akademickiego marksizmu wartość dodatkową stwarzali w rzeczywistości pracownicy najemni, zatrudnieni w owych przybytkach przez właścicieli knajp, drobnych kapitalistów, drobnych przedsiębiorców, ale to drobiazg. Ten drobiazg nabrał wagi dopiero w okresie protestów ubiegłego roku, kiedy to wśród przeciwników PiS-u ujawniła się sprzeczność „klasowa”, wyrażająca się w „proletariackiej” niechęci słusznych protestujących wobec drobnych przedsiębiorców, najgorszych – jak się okazało – wyzyskiwaczy najemnej siły roboczej.

Sylwester Szafarz

Rozmyślania o Encyklice papieskiej „FRATELLI TUTTI”

Ww. tytuł najnowszej Encykliki Papieża Franciszka (w tłumaczeniu na język polski: „Wszyscy jesteśmy braćmi”) znakomicie wyraża treści, sedno i przeznaczenie owego doniosłego dokumentu papieskiego. Jest on opatrzony datą 3 października 2020 r. i sygnowany „u grobu św. Franciszka” (z Asyżu). Encyklika, skierowana do wszystkich ludzi dobrej woli, jest swoiście udanym konglomeratem analizy i prognozy teologicznej i filozoficznej oraz myśli politycznej, czy wręcz politologicznej – w odniesieniu do zamierzchłej przeszłości, do bolesnej teraźniejszości i do lepszej przyszłości (oby!?) naszej cywilizacji. Obejmuje ona nawet niektóre aspekty pandemii. Przy czym polityka przeważa w tym tekście nad religią. Dokument papieski zawiera też wiele cennych wskazań, postulatów i propozycji na przyszłość nie tylko w odniesieniu do katolicyzmu lecz, jak wspomniałem powyżej, w stosunku do całej ludzkości i do każdego człowieka bez wyjątku. Papieżowi to wolno, bowiem występuje on (zapewne) w swoim dwoistym wcieleniu – jako Głowa Kościoła katolickiego i jako szef państwa watykańskiego (Citta del Vaticano, Santa Sede, Stolica Apostolska) oraz jako uznany autorytet intelektualny i moralny w świecie.

Maria Szyszkowska

Ogłoszona 4.X.2020 roku encyklika Papieża Franciszka jest skierowana nie tylko do katolików i nie tylko do chrześcijan, ale do wszystkich mieszkańców Ziemi. Pisana była w okresie niespodziewanego wybuchu pandemii i jak zaobserwował Papież, ujawniła się wyraźnie niezdolność państw do wspólnego działania. Jesteśmy, jak określa, hiperpołączeni, ale jednocześnie głęboko rozbici. Nie wystarczy więc udoskonalić istniejące już systemy, ale je przeobrazić .
Papież zwraca uwagę na tendencje obecnego świata, które są przeszkodą, by rozwijało się powszechne braterstwo. Także założyciele Unii Europejskiej pragnęli, by kontynent ten był oparty na zdolności do wspólnego działania oraz szerzenia pokoju, ale stało się inaczej. Wolność gospodarcza prowadzi do rozwarstwienia materialnego na tyle głębokiego, że – jak czytamy – słowa wolność, demokracja i braterstwo stały się puste.

Jerzy Oniszczuk

Najbardziej ogólne założenie dotyczące tworzenia praw, a także polityk publicznych przewiduje, że w państwie prawnym, nie może ono mieć charakteru przypadkowego. Oczekuje się m. in. racjonalnego prawa, które ma efektywnie służyć rozwiązywaniu spraw społecznych. Na podstawie faktu, że współcześnie stosunki społeczne i gospodarcze są coraz bardziej złożone i pojawia się wiele całkiem nowych relacji, dowodzi się konieczności odpowiedniej aktywności państwa w sferze tworzenia prawa. Niejednokrotnie oczekuje się szybkich „napraw” systemu, jak i wprowadzania całkiem nowych uregulowań, pewnej standaryzacji. Można tu też odnotować pogląd, że z uwagi na rolę prawa jako systemu normatywnego, który jest „narzędziem kontroli społecznej powiązanej z funkcjonowaniem zorganizowanego aparatu przymusu”, to „polityka tworzenia prawa ma ogromną doniosłość społeczną”[1]. To w prawotwórstwie znajdują odzwierciedlenie polityki publiczne.